Αραιά και που, τα πιάνει τα μέσα και τις τηλεοράσεις, μια αναστάτωση για το τέλος του κόσμου από τα ρομπότ. Ρομπότ αλλιώς τεχνητή νοημοσύνη. Και βγαίνουν σεργιάνι σε τηλεοπτικά και ιντερνετικά μπαλκόνια να σπείρουν την τρομολαγνεία τους. Για ένα κλικ και ένα like αδειανό, που θα χρυσοπουληθεί μετά στις διαφημιστικές για να γεμίσει το τραπέζι. Ο καθένας όπως μπορεί γεμίζει το τραπέζι του, καμία ντροπή. Αλλά πέρα από τους επαγγελματίες του φόβου, πάμε να δούμε τι παίζει με αυτά τα καλώδια και μέταλλα που λένε ότι θα μας αφανίσουν, κι δη ιδιαίτερα εύκολα, χωρίς πολλά-πολλά και κάποια σοβαρή αντίσταση.
Ο τρόμος δεν είναι καινούργιος
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα τρομάζει μπροστά σε μια τεχνολογική καινοτομία. Αντιθέτως, ο φόβος για το άγνωστο, ειδικά όταν αυτό περιλαμβάνει σίδερα, καλώδια και μηχανές που μοιάζουν να «σκέφτονται», είναι μια παλιά, πολύ παλιά ιστορία.
Τον 19ο αιώνα, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα τρένα, υπήρχαν άνθρωποι που πίστευαν πως η ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων την ώρα θα προκαλούσε… φυσική αποσύνθεση του σώματος. Ιατρικά άρθρα προειδοποιούσαν ότι οι γυναίκες θα γίνονταν στείρες και οι επιβάτες θα χάσουν τα λογικά τους λόγω της «παρατεταμένης κίνησης». Δεν έλειπαν και οι πιο δημιουργικοί, που θεωρούσαν ότι τα τρένα «καταστρέφουν την ανθρώπινη ψυχή» και ότι θα φέρουν το τέλος της κοινωνικής συνοχής. Παρόμοιες αντιδράσεις είδαμε και με την έλευση του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης, των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Κάθε φορά, ένα μέρος της κοινωνίας πίστευε ότι «τώρα είναι το τέλος». Ότι αυτή τη φορά, η νέα εφεύρεση δεν θα αλλάξει απλώς τον κόσμο, αλλά θα τον καταστρέψει.
Οι αναφορές στην ποπ κουλτούρα φυσικά επίσης ατελείωτες. Από τον Φρανκενστάιν της Μέρι Σέλλεϋ, που μιλούσε για τις σκοτεινές προεκτάσεις της επιστήμης, μέχρι το «Metropolis» του Φριτς Λανγκ και το «2001: A Space Odyssey» του Κιούμπρικ, η τεχνολογία παρουσιαζόταν συχνά ως η αρχή του τέλους. Ρομπότ που επαναστατούν, υπολογιστές που αποφασίζουν να σκοτώσουν τον άνθρωπο, μηχανές που αντικαθιστούν την ψυχή.
Υπάρχει λόγος να φοβόμαστε;
Ας πούμε εξαρχής ότι φόβο, λίγο/πολύ θα νιώθουμε πάντα και είναι λογικό. Είναι κάπως στην φύση του ανθρώπου να φοβάται το άγνωστο, το ξένο, αυτό που δεν μπορεί να καταλάβει και να ελέγξει. Η γνώση είναι δύναμη, εξ ου και στην αρχαιότητα έπρεπε να εφεύρεις έναν Δία για να δικαιολογήσεις τους κεραυνούς που πέφτουν. Δεν είναι εύκολο να παραδεχτείς την άγνοια σου, γιατί έτσι παραδέχεσαι, κάπως έμμεσα, την μικρότητα σου. Θανάσιμο έγκλημα για τον ανθρώπινο εγωισμό!
Ωστόσο, ενώ μέχρι τώρα μιλήσαμε για τις υπερβολές, ας δούμε που υπάρχει δικαιολογημένα φόβος. Εκεί θα καταλάβουμε και τον τίτλο του άρθρου. Ας το ξεκινήσω ανάποδα: στα Τέμπη ποιος σκότωσε; Σίγουρα όχι τα τρένα και η τεχνολογία. Αλλά η λαίμαργη και βουλιμική υπερφαγία όσων αποφασίζουν για εμάς. Όταν ο μοναδικός γνώμονας των πράξεων μας είναι το κέρδος ναι, ο κόσμος θα αφανιστεί και μάλιστα πολύ γρήγορα. Αλλά γι’ αυτό μας το επίτευγμα δεν χρειαζόμαστε ούτε την τεχνητή νοημοσύνη, ούτε τα ρομπότ, τα καταφέρνουμε υπέρμετρα καλά και μόνοι μας με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα. Δεν φταίνε ποτέ τα εργαλεία, αν και μερικά μπορεί να είναι πιο κοφτερά από άλλα, φταίει ο μάστορας που τα κρατά στα χέρια του!
Προτάσεις για μια ασφαλή χρήση
Αν χρησιμοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη μόνο στον στρατό ή σε νέες μορφές κυβερνοπολέμου ή απλά για να ξεζουμίσουμε τους φυσικούς πόρους του πλανήτη ακόμη πιο γρήγορα, με ένα είδος νέας πιο αποτελεσματικής βιομηχανίας, τότε ναι να φοβάστε το μέλλον. Αλλά είτε με ρομπότ, είτε χωρίς, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Η οικονομία δεν είναι αυτόφωτη, ούτε δουλεύει για τον εαυτό της, αλλά πρέπει να υπάρχει μόνο για να υπηρετεί τον άνθρωπο. Με τόση τεχνολογική πρόοδο δεν μπορούμε να εργαζόμαστε όπως πριν 200 χρόνια. Η πρόοδος που παράγεται είναι καρπός όλων μας, κι όλοι πρέπει να είναι κοινωνοί αυτής.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα φτάσει στάδια όπου θα μπορεί να παίρνει αυτόβουλες αποφάσεις, αυτό είναι γεγονός. Δεν είναι το ‘αν’ αλλά το ‘πότε’ το μόνο ερώτημα που μας μένει. Γι’ αυτήν την στιγμή πρέπει να προετοιμαστούμε, ίσως με έναν διεθνή οργανισμό, με επιτροπές, με διακρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς. Με απόλυτη διαφάνεια και δημοσιοποίηση των μελετών και των προόδων. Καμία αγορά δεν θα «ρυθμίσει» μόνη της τον εαυτό της και κανένας «βουλιμικός κερδοσκόπος» δεν θα διστάσει να μας τινάξει στον αέρα για το δικό του όφελος.